Influence Of Global Climate Changes On Hydrometeorological Conditions Of Azerbaijan

Abstract

In the presented article were shown the global climate changes with facts in the Earth and investigate the causes creating the climate changes. Also in Azerbaijan were analyzed the real results of climate changes and determined the +0.80С of increasing mean annual tem-perature in comparison with perennial norm. In the period of instrumental observation the maximum temperature was observed in Julfa and Ordubad +460C (On 1-2 August 2000). There were analyzed the increase of temperature on the seasons and in comparison with multi-annual norm (1961-1999) except of spring in other seasons especially in winter was observed the temperature increase. In the article were considered the climate change on the heights and shown the temperature increase especially on the heights above >1000м. So, on the heights above >1000м the temperature was even+1.40С. There was analyzed the hesitation of Caspian Sea level from 1837 to 2010 and from time to time was shown the sharp hesitation that is explained by climate and atmosphere changes. In 2010 in comparison with 2009 the level of Caspian Sea decreased on 9sm and composed -27.5 m. According to climate scenarios, the forecast of level till 2016 shows that in comparison with 2010 the sea level will recession to 10-12 sm. There were observed the increase of dynamics of local processes and natural disasters (mudflow, flood, hail, strong typhoon, the intensive flooding, and repeat) connected with hydrometeorological processes and in the spring of 2010 the permanent flooding happening in the low part of Kura damaged to economics of republic for 500 million dollars.

სტატიაში ნაჩვენებია კლიმატის ცვლილების ფაქტები დედამიწაზე და გამოკვლეულია კლიმატის ცვლილების შემქმნელი მიზეზები. გაანალიზებულია კლიმატის ცვლილების რეალური შედეგები აზერბაიჯანისათვის და დადგენილია საშუალო წლიური ტემპერატურის ზრდა 0.80С მრავალწლიურ ნორმასთან შედარებით. ინსტრუმენტული დაკვირვების პერიოდში მაქსიმალური ტემპერატურა აღინიშნებოდა ჯულფაში და ორდუბადში +460С (01-02 აგვისტო 2000წ.). გაანალიზებულია ტემპერატურის მომატება სეზონების მიხედვით მრავალწლიურ ნორმასთან შედარებით (1961-1999 წწ.). სტატიაში განხილულია ტემპერატურის ცვლილება მაღლობებზე და ნაჩვენებია ტემპერატურის ზრდა განსაკუთ-რებით 1000მ ზევით მაღლობებზე. აქ ტემპერატურის ზრდამ შეადგინა +1.40С. გაანალიზებულია კასპიის ზღვის დონის რყევადობა 1837-2010 წწ. პერიოდში. 2010 წელს კასპიის ზღვის დონემ დაიწია 9 სმ 2009 წელთან შედარებით და შეადგინა -27.5 მ. კლიმატური სცენარების მიხედვით 2016 წლისათვის ზღვის დონე დაიწევს 10-12 სმ 2010 წელთან შედარებით. 2010 წელს იმატა ჰიდრომეტეოროლოგიურ პროცესებთან დაკავშირებული ლოკალური პროცესების და ბუნებრივი კატასტროფების დინამიკამ. მდ.მტკვრის ქვედა ნაწილში მუდმივმა დატბორვებმა მიაყენეს რესპუბლიკას 500 მლნ დოლარის ზარალი.

В статье представлены факты глобальных климатических изменений на Земле и исследованы причины, создающие климатические изменения. Для Азербайджана были проанализированы реальные результаты климатических изменений и определено на +0.80С увеличение средней годовой температуры по сравнению с многолетней нормой. В период инструментального наблю-дения максимальная температура была отмечена в Джульфе и Ордубаде +460С (01-02 августа 2000г.). Было проанализировано увеличение температуры по сезонам по сравнению с многолетней нормой (1961-1999гг.). За исключением весеннего сезона в другие времена года, наблюдалось возрастание температуры, особенно в зимний пери-од. В статье рассмотрено изменение температуры на возвышенностях и показано возрастание температуры в основном на возвышенностях свыше > 1000 м., которое составило, +1.40С. Было проанализировано колебание уровня Каспийского моря в 1837-2010гг. и выявлено периодическое резкое колебание, что было объяснено климатическими и погодными изменениями. В 2010 году уровень Каспийского моря по сравнению с 2009 годом снизился на 9 см и составил -27.5м. Согласно климатическим сценариям прогноз уровня до 2016-года показывает, что по сравнению с 2010 годом уровень моря снизится на 10-12 см. Увеличилась динамика локальных процессов и природных катастроф (сели, паводки, град, сильный тайфун, интенсивность наводнения), связанных с гидрометеорологическими процессами и в 2010 году. Во время весенних месяцев постоянные затопления, происходившие в нижней части Куры нанесла ущерб экономике республики на 500 млн. долларов.