აღმოსავლეთ საქარველოს ტრანსსასაზღვრო მდინარეებით დამაჭუჭყიანებელ ინგრედიენტთა მიგრაციის გამოკვლევა

Abstract

შესწავლილია აღმოსავლეთ საქარველოს ტრანსასაზღვრო მდინარეების (მტკვარი, ალაზანი, იორი, ხრამი, კაზრეთულა, მაშავერა) თანამედროვე ჰიდროლოგიური და ჰიდროქიმიური მდგომარეობა. განსაზღვრულია მათი ძირითადი ფიზიკო-ქიმიური მახასიათებლები და დამაბინძურებელ ნივთიერებათა კონცენტრაციები. უწყვეტ გარემოში ნივთიერების გადატანადიფუზიის არასტაციონალური სამგანზომილ განტოლების გამოყენებით დამუშავებულია მდ. მტკვარში მოხვედრილი დამაბინძურებელი ნივთიერების გავრცელების რიცხვითი მოდელი და მოდელის ინტეგრირების ალგორითმი, რიცხვითი სქემა და კომპიუტერული პროგრამა შედგენილია კომპიუტერულ ენაზე ,,Visual Fortran“. ჩატარებულია სერია რიცხვითი ექსპერიმებტებისა. ამ ექსპერიმენტების საშუალებით მოდელირებულია და თეორიულად შესწავლილია მდ.მტკვარში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა გავრცელების თავისებურებები. განსაზღვრულია ის დრო, რომელიც საჭიროა იმითვის, რომ დამაბინძურებელმა ნივთიერებამ მიაღწიოს მდინარეზე განლაგებულ სხვადასხვა პუნქტს, განვლოს მდინარის სხვადასხვა უბნები, მიაღწიოს საქარველო-აზერბაიჯანის საზღვარს და მინგეჩაურის წყალსაცავს. განსაზღვრულია დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ჩაღვრის შემდეგ მათი კონცენტრაციების მდინარის კალაპოტში განაწილების სურათი. შეფასებულია მუდმივი დამაბინძურებელი წყაროს შემთხვევში კონცენტრაციის ფარდობითი ცვლილებები მდინარის 10 პირობით უბანში. მოდელირებული და გაანალიზირებულია მდ. მტკვარზე განლაგებული ქალაქების საკანალიზაციო სისტემის ჩანადენებით გამოწვეული მდინარის წყლის ამონიუმის იონით დაბინძურების სურათი. (პროექტი შესრულებულია 2011-2013 წწ.)

The modern hydrological and hydrochemical condition of the transboundary rivers of Eastern Georgia (Mtkvari, Alazani, Iori, Khrami, Kazretula, Mashavera) has been studied. Their main physico-chemical characteristics and concentrations of pollutants are determined. Using a non-stationary three-dimensional equation of substance transfer-diffusion in a continuous environment, the river is treated. Numerical model of pollutant distribution in the Mtkvari and model integration algorithm, numerical scheme and computer program are compiled in the computer language "Visual Fortran". A series of numerical experiments has been conducted. Modeled through these experiments and theoretical features of the spread of pollutants in the Mtkvari river have been studied. The time required for the contaminant to reach various points on the river, cross different sections of the river, reach the Georgian-Azerbaijani border, and Mingechauri Reservoir. The picture of the distribution of their concentrations in the riverbed after the discharge of pollutants is defined. Relative changes in concentration in the 10 conditional areas of the river in the case of a permanent source of pollution are estimated. Modeled and analyzed by the river. Picture of ammonium ion pollution of river water caused by the sewage system of the cities located on the Mtkvari.