შოვის (საქართველო) კატასტროფის შესაძლო გამომწვევი მიზეზები

Abstract

ნაშრომი დაკავშირებულია 2023 წლის 3 აგვისტოს შოვის კატასტროფულ ღვარცოფთან. გლაციალური ღვარცოფის ჩამოყალიბება მოხდა მყინვარ თბილისაზე. მყინვარზე განვითარებული მოვლენების რიგითობის დადგენა განსაკუთრებული მნიშვნელობის ამოცანას წარმოადგენს. საჭიროა მყინვართან არსებული წყლის რეზერვუარის მოცულობის შეფასება და ასევე ღვარცოფის გენეზისში მონაწილე წყლის წარმოშობის საკითხის შესწავლა. მყინვარის დინამიკის მოდელირების ამოცანის ერთერთი საკვანძო ელემენტია ყინულის სისქის განსაზღვრა. განხილულია ღვარცოფული ნაკადის მოძრაობის მათემატიკური მოდელირების საკითხები. პრაქტიკულად ნებისმიერი მეწყერული ნაკადი, გარკვეულ პირობებში მოძრაობის პროცესში, იცვლის რეოლოგიას და იძენს ე.წ. ბინგამის (ფსევდოპლასტიკური ან ბლანტპლასტიკური) სითხის თვისებებს. კერძოდ, გლაციოლოგიურ-ღვარცოფულ მასას გააჩნია უნარი მოძრაობის პროცესში მოიქცეს ისე, როგორც ჩვეულებრივი სითხე, ან გამოავლინოს ბლანტპლასტიკური სითხის თვისებები. შეფასებულია შოვის ღვარცოფთან დაკავშირებული, საკმაოდ მწირი, სამეცნიერო მასალა. შოვის კატასტროფა შედარებულია კავკასიონის ქედზე მომხდარ სხვა მსგავს კატასტროფებთან.

The paper is related to the August 3, 2023 Shovi (Georgia) Catastrophic debris-flow. Glacial landslides were formed on glacier Tbilisa. Determining the sequence of events on the glacier is a task of special importance. It is necessary to estimate the volume of the water reservoir by the glacier and also to study the issue of the origin of the water involved in the genesis of the Shovi debris-flow. One of the key elements in the task of modelling glacier dynamics is the determination of ice thickness. Issues of mathematical modeling of debris flow movement are discussed. Virtually any landslide flow, under certain conditions, changes its rheology and acquires the so-called Bingham (pseudoplastic or viscoplastic) fluid properties. In particular, the glaciological - debris-flow mass has the ability to behave like a normal fluid in the process of movement, or to exhibit the properties of a viscoplastic fluid. The rather scarce scientific material related to the Shovi debris-flow has been evaluated. The Shovi disaster has been compared to other similar disasters on the Caucasus Range.

Статья посвящена катастрофическому селю в Шови (Грузия) 3 августа 2023 года. Ледниковый оползень образовался на леднике Тбилиса. Определение последовательности событий на леднике представляет собой задачу особой важности. Необходимо оценить объем воды у ледника, а также изучить вопрос происхождения воды, участвующей в генезисе сельй Шови. Одним из ключевых элементов задачи моделирования динамики ледников является определение толщины льда. Обсуждаются вопросы математического моделирования движения селей. Практически любой оползневой поток при определенных условиях меняет свою реологию и приобретает свойства так называемой бингамовской (псевдопластичной или вязкопластической) жидкости. В частности, гляциолого-селевая масса обладает способностью вести себя в процессе движения как обычная жидкость или проявлять свойства вязкопластической жидкости. Был оценен достаточно скудный научный материал, связанный с селем в Шови. Катастрофа в Шови сравнивается с другими подобными катастрофами на Кавказском хребте.