შავი ზღვის ჰიდროდინამიკის რიცხვითი მოდელირება: ისტორია და თანამედროვე მდგომარეობა

Abstract

სტატიაში განიხილება შავი ზღვის ჰიდროთერმოდინამიკური პროცესების შესწავლის ისტორია და თანამედროვე მდგომარეობა რიცხვითი მოდელების საშუალებით, რომელთა ინტენსიური შემუშავება და გამოყენება დაიწყო გასული საუკუნის 60-70-იანი წლებიდან. დაახლოებით უკანასკნელ 3 ათეულ წელიწადში გამოთვლი ტექნიკის პროგრესმა დიდი ბიძგი მისცა მაღალი გარჩევისუნარიანი და ფიზიკურად სრულყოფილი შავი ზღვის დინამიკის მოდელების შემუშავებას, რომელთაც უნარი აქვთ დიდი სიზუსტით ასახონ ჰიდროთერმოდინამიკური პროცესების განვითარება როგორც მთლიანად აუზის მასშტაბით, ასევე რეგიონულ არეებში. მოდელების მაღალი გარჩევისუნარიანობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია შავი ზღვის სანაპირო/შელფურ ზონაში, სადაც ხშირად ვითარდებიან მეზომასშტაბური და სუბმეზომასშტაბური გრიგალური სტრუქტურები. მნიშვნელოვანი ყურადღება ეთმობა მ. ნოდიას სახ. გეოფიზიკის ინსტიტუტის ზღვისა და ატმოსფეროს დინამიკის მოდელირების სექტორში შემუშავებული მაღალი გარჩევისუნარიანი ზღვის დინამიკის რეგიონული მოდელის საფუძველზე ჩატარებულ კვლევებს შავი ზღვის საქართველოს სექტორში.

The article discusses the history and current state of the study of the hydrothermodynamic processes of the Black Sea by means of numerical models, the intensive development and use of which began in the 60-70s of the last century. In the last three decades, the progress of computational techniques has given a great impetus in the development of high-resolution and physically perfect Black Sea dynamics models, which are capable of accurately reflecting the development of hydrothermodynamic processes both in a basin-scale and regional areas. The high-resolution of the models is especially important in the coastal/shelf areas of the Black Sea, where mesoscale and submesoscale eddy structures often develop. Significant attention is paid to the research conducted in the Georgian sector of the Black Sea on the basis of the high-resolution regional model of the sea dynamics developed in the Modeling Sector of the Sea and Atmosphere Dynamics of the M. Nodia Institute of Geophysics.

В статье рассматривается история и современное состояние изучения гидротермодинамических процессов Черного моря с помощью численных моделей, интенсивное развитие и использование которых началось в 60-70-х годах прошлого столетия. В последние три десятилетия прогресс вычислительной техники дал большой толчок развитию физически совершенных моделей динамики Черного моря высокого разрешения, способных точно отражать развитие гидротермодинамических процессов как в общебассейновом масштабе, так и в региональных районах. Высокое разрешение моделей особенно важно в прибрежных/шельфовых районах Черного моря, где часто развиваются мезомасштабные и субмезомасштабные вихревые структуры. Значительное внимание уделено исследованиям, проводимым в грузинском секторе Черного моря на основе региональной модели динамики моря высокого разрешения, разработанной в секторе моделирования динамики моря и атмосферы Института геофизики им. М. Нодиа.