გრიგოლ რობაქიძის გერმანულენოვანი გველის პერანგის წინასიტყვაობა

Abstract

ცნობილია, რომ გრიგოლ რობაქიძის გველის პერანგი გერმანულ ენაზე შტეფან ცვაიგის წინასიტყვაობით 1928 წელს, იენაში, ოიგენ დიდერიჰის გამომცემლობაში დაიბეჭდა. მაგრამ ძალიან ცოტამ თუ იცის, რომ ცვაიგამდე თავად რობაქიძემ დაწერა საკუთარი რომანისათვის წინასიტყვაობა, რომელიც არ გამოქვეყნებულა.იგი ამერიკაში, ნიუ-იორკში, ფრედონიისუნივერსიტეტისბიბლიოთეკაში შტეფან ცვაიგის არქივში ინახებოდა დამკითხველმა პირველად იხილა მარგრეტ შუხარდისა და ჩემს ერთობლივ ნაშრომში გრიგოლ რობაქიძე (1880-1962). ქართველი მწერალი ორ ენასა და კულტურას შორის (GrigolRobakidse (1880-1962). Ein georgischer Dichter zwischen zwei Sprachen und Kulturen, Aachen 2011). გრიგოლ რობაქიძის წინასიტყვაობა გველის პერანგისათვის გვაძლევს შესაძლებლობას, ვივარაუდოთ, თუ რატომ დაწერა მან იგი: ქართველი მწერალი ან არ იყო დარწმუნებული, რომ ცვაიგი მისი რომანისათვის წინასიტყვაობას დაწერდა, ან მან წინასიტყვაობის საკუთარი ვერსია შესთავაზა ცნობილ ავსტრიელ მწერალს, რომელიც მას პირადად არ იცნობდა, მაგრამ საინტერესო ახალგაზრდა ავტორად მიიჩნევდა. რობაქიძის გველის პერანგისათვის დაწერილი წინასიტყვაობა შესაძლოა გამოიყენა კიდეც შტეფან ცვაიგმა, როცა რომანის „ვარდის ზეთივით და ჰაშიშივით დამათრობელ სურნელებაზე“ და აღმოსავლური ეგზოტიკის შესახებ წერდა.ეს მხოლოდ ჩემი ვარაუდია, გრიგოლ რობაქიძე ამ საკითხთან დაკავშირებით დღემდე მოძიებულ არც ერთ ნაშრომში არ წერს. რობაქიძე გველის პერანგისათვის დაწერილ წინასიტყვაობაში აღნიშნავს, თუ როგორ გაუჩნდა მას იდეა ამ რომანის შექმნისათვის და რატომ მისცა მას „დრამატიზირებული ქორალის“ფორმა. გერმანულ ენაზე გველის პერანგის გამოქვეყნებას რობაქიძე ბედნიერ შემთხვევას უმადლის და მის თარგმნას გერმანელ მთარგმნელებს ანდობს: „მე ვიცი, რომ ჩემს მიერ არჩეული თემა ჩემს შემოქმედებით შესაძლებლობებს აჭარბებს“ – წერს იგი წინასიტყვაობაში. მაგრამ თუ რომანის გერმანული ვერსია ევროპელ მკითხველს მოხიბლავს და მას მწერლის გულნადებს გააგებინებს, იგი თავს ბედნიერად ჩათვლის. რობაქიძე გველის პერანგს გოეთეს უძღვნის, რადგან მიაჩნია, რომ იგი ერთადერთი ევროპელი ავტორია, რომელმაც დასავლურ და აღმოსავლურ კულტურათა სინთეზის იდეა ჩამოაყალიბა. გოეთესადმი რომანის მიძღვნით რობაქიძეს სურს, ასევე, გულითადი მადლობა გადაუხადოს გერმანიას, რომელმაც განსაკუთრებული როლი ითამაშა მის ცხოვრებაში.

Zwar ist bekannt, dass die deutsche Übersetzung des Romans Das Schlangenhemd von GrigolRobakidse (1880-1962) mit dem Vorwort von Stefan Zweig im Jahre 1928 in Jena bei Diederichs veröffentlicht wurde, aber lange Zeit war unbekannt, dass auch Robakidse selbst ein deutsches Vorwort für seinen Roman geschrieben hatte. Ein Durchschlag des Typoskripts ist im Stefan-Zweig Nachlass in Fredonia NY erhalten. Zum ersten Mal wurde dieser Text in unserem Buch veröffentlicht (NugeschaGagnidse u. Margret Schuchard, Hg.,Grigol Robakidse (1880-1962). Ein georgischer Dichter zwischen zwei Sprachen und Kulturen, Shaker Verlag: Aachen 2011, S. 226-229). GrigolRobakidse erwähnt nirgends, warum er dieses Vorwort geschrieben hatte. Möglicherweise hatte er seinen eigenen Text schon formuliert und zog ihn zurück, als der berühmte Zweig zu dem einführenden Beitrag gewonnen werden konnte. Vermutlich war er sich lange nicht sicher, ob Stefan Zweig das Vorwort für seinen Roman wirklich schreiben würde und ob es rechtzeitig verfügbar wäre. Zweig kannte Robakidse noch nicht persönlich und hielt ihn für einen jungen Dichter. Es ist vorstellbar, dass Stefan Zweig Robakidses Text benutzte, als er über den exotischen Orient und Georgien, über den „wie Rosenöl und Haschisch betäubenden Duft“ schrieb. In diesem fünfseitigen Text vermerkt Robakidse, wie die Idee für den Roman entstand und warum er die Form des „dramatischen Chorals“ für sein Werk benutzte. Dass dieser Roman in der deutschen Sprache erschien, verdankte Robakidse dem kulturpolitischen Konzept des Diederichs Verlags mit seinem Interesse an den Mythen der Völker. Die Übertragung ins Deutsche vertraute Robakidse Übersetzern an, weil er wusste, dass das von ihm gewählte Thema seine künstlerischen Kräfte übersteigen würde. Sein großer Wunsch war: „Wenn es mir aber auch nur einigermaßen gelingen sollte, das Thema miterleben zu lassen, so wird das für mich eine große Genugtuung sein.“ Robakidse widmete seinen Roman Goethe, weil er nach seiner Meinung der einzige im Okzident geborene Dichter sei, „bei dem alle Synthesen, also auch des Orients und Occidents, vereinigt sind“. Diese Widmung an Goethe ist zugleich der Ausdruck seines herzlichen Dankes an Deutschland für die dort erfahrenen Bildungserlebnisse.