О сейсмических исследованиях в отделах сейсмологии и региональной сейсмологии Института геофизики им. М.З. Нодиа. (120 лет Тбилисской Центральной сейсмической станции)

Abstract

В 2019 году исполняется 120 лет научно-исследовательским сейсмическим работам в Грузии. В 1899году в подвальном помещении Тифлисской физической обсерватории была основана сейсмическая станция, а после катастрофического Ахалкалакского землетрясения 1899 года на Кавказе были открыты 9 станций. Организация этих станций и руководство было поручено директору Тифлисской физической обсерватории С.В. Гласеку. С января 1900 года стал регулярно выходить сейсмический бюллетень. Во время Первой мировой и Гражданской войн нормальная работа была нарушена. Регулярную работу она восстановила в 1921 году, когда заведующим сейсмической станцией был назначен известный сейсмолог Е.И. Бюс. Особо отметим большую роль АД. Цхакая, как основоположника развернутой сети инструментальных наблюдений. После основания Геофизического института в 1933 году сейсмическая станция перешла институту. Дирекция института большое внимание уделяла развитию сейсмологии. Отделом сейсмологии руководил Е.И. Бюс. Расширилась сеть сейсмических станций, создавались сейсмические годографы, в том числе годограф Лебедевой-Левицкой, которым в течение десятилетий пользовались в отделе при обработке землетрясений, исследованы все сильные землетрясения, происшедшие на территории Грузии. В 1963 году на базе отдела сейсмологии были организованы Отдел физики землетрясений (Е.И. Бюс, Д.И. Сихарулидзе) и Отдел региональной сейсмологии (А.Д. Цхакая, В.Г. Папалашвили, О.Д. Гоцадзе, Э.А. Джибладзе, З.Ш. Джавахишвили, М. Элашвили), В связи с изменением структуры Института отделы просуществовали до 2005 года. В 1961 году по инициативе А.Д. Цхакая в институте был организован Кавказский зональный центр, который создавал каталог Кавказских землетрясений. В 1976 году на окраине г. Тбилиси начала функционировать новая сейсмическая станция типа обсерватории. В связи с обработкой методов прогноза землетрясений в 1979 году в Институте на собственном балансе была основана Опытно-методическая сейсмологическая партия(затем: опытно-методическая геофизическая экспедиция, Единая сейсмическая служба сейсмической защиты Грузии, «Центр сейсмического мониторинга: который выделился из института в 2006 году). В данное время сейсмическая наука в институте продолжает функционировать в двух секторах: Сектор сейсмологии, сейсмической опасности и риска катастроф (Н.С. Церетели) и Сектор прикладной и экспериментальной геофизики (Т.Л. Челидзе).

საქართველოში სეისმური დაკვირვებები იწყება 1899 წელს. ასე რომ სეისმურ დაკვირვებებს საქართველოში 120 წელი უსრულდება. 1899 წელს თბილისის ფიზიკური Ka_Ge

ობსერვატორიის სარდაფში დაარსდა სეისმური სადგური. ამის ინიციატორი ობსერვატორიის გამგე სეისმოლოგი ს, ჰლასეკი გახლდათ. 1900 წლიდან რეგულარულად გამოდიოდა სეისმური ბიულეტენი. პირველი მსოფლიო ომისა და სამოქალაქო ომის პერიოდში შეფერხდა სეისმური სადგურის მუშაობა. 1921 წლიდან პროფ. ე. ბიუსის ხელმძღვანელობით აღსდგა სადგურის ნორმალური ფუნქციონირება ამავე დროს ობსერვატორიის ფიზიკოსის ა.ცხაკაიას თაოსნობით გაფართოვდა სადგურთა ქსელი. 1933 წელს შეიქმნა გეოფიზიკის ინსტიტუტი. სეისმური სადგური და სადგურთა ქსელი გადაეცა ინსტიტუტს. ინსტიტუტის დირექცია დიდ ყურადღებას აქცევდა სეისმოლოგიის განვითარებას ინსტიტუტში. შედგენილი იქნა მრავალი სეისმოლოგიური ჰოდოგრაფი, მათ შორის ცნობილი ლებედევა-ლევიცკაიას ჰოდოგრაფი, რომელიც ათეული წლების განმავლობაში იყო განყოფილების სამუშაო ჰოდოგრაფი, გამოკვლეულ იქნა ყველა ძლიერი მიწისძვრა, რომელიც მოხდა საქართველოს ტერიტორიაზე. 1963 წელს სეისმოლოგიის განყოფილების ბაზაზე შეიქმნა 2 განყოფილება, რომლებმაც იარსებეს 2005 წლამდე : სეისმოლოგიის (ე.ბიუსი, დ. სიხარულიძე) და რეგიონალური სეისმოლოგიის (ალ. ცხაკაია, ვ. პაპალაშვილი, ო გოცაძე, ე. ჯიბლაძე, ზ ჯავახიშვილი, მ. ელაშვილი). 1961 წელს ალ. ცხაკაიას თაოსნობით ინსტიტუტში ორგანიზებულ იქნა კავკასიის ზონალური ცენტრი, რომელიც ადგენდა კავკასიის მიწისძვრების კატალოგს. 1979 წელს დამოუკიდებელ ბალანსზე მიწისძვრის პროგნოზის მეთოდების პრობლემასთან დაკავშირებით დაარსდა საცდელ- მეთოდური სეისმოლოგიური პარტია. შემდგომში საცდელ-- მეთოდური გეოფიზიკური ექსპედიცია, შემდეგ საქართველოს სეისმური დაცვის ერთიანი სეისმური სამსახური, ბოლოს „სეისმური მონიტორინგის ცენტრი“-ს სახეელწოდებით 2006 წელს გამოეყო ინსტიტუტს. ამჟამად ინსტიტუტში სეისმოლოგიური მეცნიერება აგრძელებს ფუნქციონირებას შემდეგ ორ სექტორში: სეისმოლოგიის, სეისმური საშიშროებისა და კატასტროფების რისკის (ნ. წერეთელი) და გამოყენებით და ექსპერიმენტული გეოფიზიკის (თ. ჭელიძე) სექტორებში.

In Georgia seismic Observations have begun since 1899. In 1899 a seismic station was founded at Tbilisi Physical Observatory. From 1900 a seismicity bulletin was regularly published. During World War I and the civil war the Seismic Station stopped its functioning. From 1921 under guidance of Professor E. Byus the working process was restored at the Station. In 1933 as Institute of Geophysics was established the Station became a part of the Institute. At the Institute the Department of Seismicity was founded under guidance of E. Byus. From 1950 the network of seismic stations was expanded and holographs were developed for processing earthquake data, among which is well-known Lebedeva-Levitskay Holograph. All the strong earthquakes that had occurred on the territory of Georgia were studied. In 1963 on the basis of the Department of Seismology of Institute of Geophysics the departments of Earthquake Physics (E. Byus, D. Sikharulidze) and Regional Seismology (Al. Tskhakaia, V. Papalashvili, O. Gotsadze, E. Jibladze, Z. Javakhishvili, M. Elashvili) were founded, which functioned till 2005. In 1961 under guidance of Al. Tskhakaia the Zonal Centre of the Caucasus was established at the Institute. At the meetings the scientists presented catalogues of the earthquakes in Caucasus. From 1976 a new observatory station started functioning in the vicinities of en_US

Tbilisi. In 1979 Testing-methodical Seismological Party was founded to work out methods for earthquake forecasting (later: Testing-methodical Geophysical Expedition; the United Seismic Service for Seismic Safety of Georgia; Seismic Monitoring Centre, which was separated from the Institute in 2006. At present seismic sciences are being developed at two sectors of Institute of Geophysics: Sector of Seismology, Seismic Hazards and Disaster Risks and Sector of Applied and Experimental Geophysics.