საქართველოს მდინარეების ჩამონადენის შეფასება კლიმატის მოსალოდნელი ცვლილების პირობებში და გვალვებისა და გაუდაბნოების წინააღმდეგ საადაპტაციო ღონისძიებანი

Abstract

დახასიათებულია მდინარეების ჩამონადენის შემცირების პირობები ბუნებრივი და ანთროპოგენური ფაქტორების გავლენით. დადგენილია, რომ მდინარეების ჩამონადენის დიდ დანაკარგს ადგილი აქვს მდ. მტკვრის მიმდებარე ტერიტორიაზე ქ.თბილისის ქვემოთ. ამ ტერიტორიაზე, რომელსაც უკავია 3688 კმ2 ფართობი და მდებარეობს 400 მეტრზე დაბლა, სადაც წლიური ნალექების რაოდენობა 360 მმ-ზე ნაკლებია, ხოლო ჰაერის საშუალო მრავალწლიური ტემპერატურა აღემატება 13-140, და სადაც შენაკადები ვერ აღწევენ თავიანთ შესართავებამდე წყლის დანაკარგის გამო ნიადაგში ჩაჟონვაზე და აორთქლებაზე, ვითარდება ნა-ხევრადუდაბნოების წარმოქმნისა და გაუდაბნოების პროცესები. წყლის დეფიციტის შევსებისათვის, აღნიშნულ და მეზობლად მდებარე რაიონებში 800 მეტრის სიმაღლემდე ზღვის დონიდან წარმოებს მდინარეებიდან წყალაღება. მაგრამ, მშრალ პერიოდებში მდინარეების წყალი არ არის საკმარისი მოთხოვნილების დასაკმაყოფილებლად. ამიტომ, საადაპტაციო ღონისძიებებს ენიჭება დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა. ამ მიზნისათვის დამუშავებულია მდინარეების წყლიანობის პროგნოზის მეთოდი 2015, 2030 და 2075 წლების დონეებისათვის. მეთოდს საფუძვლად დაედო მდინარეების ჩამონადენის ნორმების დინამიკის შეფასება 1960, 1970, 1975, 1980, 1985 და 1990 წლების დონეებისათვის. ილ.3,ცხრ.1,ლიტ.დას.5

Conditions of the river runoff reduction under the impact of natural and anthropogenic factors are described. It has been identified that considerable water losses are described in the area adjacent to the Mtkvari River down from Tbilisi. The processes of semi-desert formation and desertification are developing over this territory, occupying 3688 sq.km below 400 m and with precipitation amount of less than 360 mm and the mean annual air temperature above 13-140C, where tributaries cannot bring their water to the estuary. Here and in the neighbouring regions up to the altitude of 800 m, covering of the water deficit is conducted by take off from the rivers, but in dry periods the water content of the rivers is not sufficient to meet the demands. Therefore, the adaptation measures have a great practical importance. For this purpose, the method of water content forecasting of the rivers for the years 2015, 2030 and 2075 has been worked out, basing on the norms of water runoff dynamics for 1960, 1970, 1975, 1980, 1985 and 1990.Fig.3,Tab.1,Ref.5.

Характеризуются условия уменьшения стока рек под влиянием природных и антропогенных факторов. Установлено, что большие потери стока рек наблюдаются на территории, прилегающей к р.Куре ниже г.Тбилиси. На этой территории, занимающей 3688 км 2, лежащей ниже 400 м, где годовое количество осадков менее 360 мм, а средняя годовая температура воздуха выше 13-140С, и где притоки не доносят свои воды до устья, развиваются процессы формирования полупустынь и опустынивания. Для восполнения дефицита воды производятся водозаборы из рек, расположенных здесь и в соседних районах до высоты 800 м. Однако, в засушливые периоды водность рек недостаточна для требуемых нужд. Поэтому, адаптационные мероприятия приобретают большое практическое значение. С этой целью разработан метод прогноза водности рек на 2015, 2030 и 2075 годы. Метод основан на оценке динамики норм стока на уровнях 1960, 1970, 1975, 1980, 1985 и 1990 годов. Рис.3,таб.1,лит.5.