1960-1970 წლების მცირეპერიოდიანი აცივების ჰიდრომეტეოროლოგიური თავისებურებანი კავკასიის გლაციოლოგიურ ზონაში

Abstract

დადგენილია, რომ გასული საუკუნის 60-70-იან წლებში ადგილი ჰქონდა კავკასიის მყინვარების აქტივიზაციას. დაბლა მდებარე მყინვარების უკანდახევის სიჩქარე შენელდა 30-35 მეტრიდან 5-10 მეტრამდე წელიწადში (მდინარეების კოდორის და ენგურის აუზებში). მაღლა მდებარე მყინვარებზე აღინიშნებოდა მათი მყინვარული ენების წინსვლა 30-35 მეტრამდე 10 წლის განმავლობაში (მდინარეების რიონის და თერგის აუზის მყინვარები), ზოგიერთ მყინვარზე კი კატასტროფული წინსვლა 650 მეტრიდან 1960 წელს მყინვარ მურკარზე (ბაზარდუზის გამყინვარება) - 4630 მეტრამდე 1969 წელს მყინვარ კოლკაზე (ყაზბეგის გამყინვარება). მყინვარების აქტივიზაცია არის 1955-1965 წლებში ნორმაზე 20-25%-ით მეტი მოსული ატმოსფერული ნალექების შედეგი, რასაც ამტკიცებს თხევადი ჩამონადენის 8-20%-ით შემცირება ნორმასთან შედარებით ძლიერ. გამყინვარების მდინარეებზე (მდინარეები მესტიაჭალა, ნაკრა და სხვ.), რადგან ძლიერ შემცირდა მყინვარების აბლაცია და ისინი დაფარულნი იყვნენ თოვლის საფარით. მყინვარების ჰიდროლოგიური ეფექტიანობის შემცირებასთან ერთად გაიზარდა მდინარის წყლის მინერალიზაცია. ილ.1,ცხრ.1,ლიტ.დას.14.

It has been established that in the 60-70-es of the past century the activation of the Caucasus glaciers took place. At low descending glaciers the rate of retreat was slowed down from 30-35 m/yr to 5-10 m/yr (glaciers of Kodori and Enguri basins). At highly located glaciers advance of their tongues up to 30-50 m per decade is fixed (glaciers of Rioni and Tergi basins). Catastrophic offensives up to 650 m on some glaciers took place in 1960 (the Murkar glacier of Bazarduze glaciation) and even to 4630 m in 1969 (glacier Kolka of the Kazbek glaciation). Activation of glaciers is the result of growing precipitation in 1955-1965, exeeding the annual norms by 20-25%, that caused the accumulation of growing layer of precipitation, which is confirmed by the decrease of liquid runoff by 8-20% down to the norm on the rivers with significant glaciation (Mestiachala, Nakra end others). The decrease of hydrological efficiency of graciers is accompanied by the increase of mineralization of water in rivers. Fig.1,Tab.1,Ref.14.

Установлено, что в 60-70-х годах прошлого века наблюдалась активизация ледников Кавказа. На низкоспускающихся ледниках имело место замедление скорости их отступания от 30-35 до 5-10 м/год (ледники бассейнов рек Кодори и Ингури). На высоко заканчиваемых ледниках отмечены наступания их языков до 30-50 м за 10 лет (ледники бассейнов рек Риони и Терек), а на некоторых ледниках катастрофические подвижки - до 650 м в 1960 г. ледника Миркар (Базардюзского оледенения), до 4630 м в 1969 г. ледника Колка (Казбекского оледенения). Активизация ледников является результатом выпадения большого количества осадков в 1955-1965 гг, превысивших норму на 20-25%. Ввиду этого в ледниковых бассейнах имело место накопление твёрдого слоя осадков, что подтверждается уменьшением жидкого стока до 8-20% ниже нормы на реках со значительным оледенением (реки Местиачала, Накра и др.). С уменьшением гидрологической эффективности ледников увеличилась минерализация речных вод.Рис.1,таб.1,лит.14