ატმოსფეროში მძლავრი შეშფოთებების გავრცელების შესწავლა მათემატიკური მოდელირებით

Abstract

დიდი სიმძლავრის მქონე მოვლენების მოქმედებით, დროის მცირე მონაკვეში, წარმოქმნილი ჰაერის ნაკადის სივრცესა და დროში გავრცელების შესწავლას უდიდესი თეორიული და განსაკუთრებით პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს. როგორც წესი ასეთი მოვლენები ხანმოკლე დროის განმავლობაში ვრცელდება შედარებით მცირე ტერიტორიაზე, მაგრამ შედეგი ხანგრძლივი და მნიშვნელოვანია. განსაკუთრებით საინტერესოა პროცესების ადვექციური გავრცელება მთა-გორიან ტერიტორიაზე. მცირე სიმაღლის ბურცობებიც კი სწრაფად ანელებს ნაკადის მოძრაობის სიჩქარეს და ხშირად უცვლის მას მიმათულებას და აბრუნებს საწინააღმდეგო მხარესაც კი. სწორედ ასეთი რეგიონალური თავისებურება ახასიათებს საქართველოს ცალკეულ რაიონებს, მათ შორის ცხინვალის და საჩხერის რაიონის ტერიტორიას, სადაც 2008 წლის აგვისტოში წარმოებდა საომარი მოქმედება. ამ დროს რეგიონზე განვითარდა სწორედ ისეთი პირობები, რომლის თეორიული დასაბუთება მოყვანილია ამ სტატიაში.

Study of propagation in the space and time of air flow, generated in the small time by the action of high-power phenomenon, has huge theoretical and especially practical value. As usual, these phenomena propagate during the small time on the relatively small territory, but their results are long and important. Especially interesting is the advective propagation on mountainous territory. Even low height hills slow down the velocity of flow motion and often changes its direction and sometimes even to the opposite direction. Exactly such regional peculiarity is characteristic for some regions of Georgia, among them Tskhinvali and Sachkhere territory, where military actions took place. Then in the region, the conditions are developed, theoretical justification of which, as we think, is given in this article.

Исследования распространения в пространстве и во времени воздушнных потоков, заражденных под воздействием мощ-ного взрива, емеет огромную теоретическую и особенно практическую ценность. Как обычно, эти явления распростра-няются в течение маленького времени на относительно маленькой территории, но их результаты опасны. Особенно инте-ресено адвективное распространение возмущенных потоков над гористой территории. Даже низкие холмы замедляют скорость движения потока, и часто изменяют его направление и иногда даже изменяют его направление к противопо-ложному. Такая региональная особенность характеризует некоторые области Грузии, в том числе и территории Цхинвали и Сачхере, где имели место военные действия. В статье приведено теоретическое обоснование ситуации, развившейся над регионом в это период.